Overheidsuitgaven aan cultuur

Overheidsfinanciering vormt één van de inkomstenbronnen voor de culturele en creatieve sector. Financiering van cultuur door het rijk, de provincies en gemeenten raakt alle facetten van de culturele praktijk en alle typen beoefenaars en instellingen en het publiek; direct via subsidies, indirect via investeringen in voorzieningen en infrastructuur of ondersteunen en stimuleren van activiteiten om publiek te bereiken en participatie te bevorderen. Alle drie de overheidslagen kennen een zelfstandig cultuurbeleid met een eigen geldstroom, maar kennen daarin ook een taakverdeling. Deze taakverdeling is gebaseerd op de afspraken die zijn vastgelegd in het Algemeen Kader Interbestuurlijke Verhoudingen Cultuur tussen OCW, IPO en VNG.

De totale overheidsuitgaven aan cultuur bedragen in 2021 bijna € 3,9 miljard. Hiervan nemen gemeenten met circa 53 procent het grootste deel voor hun rekening. Het aandeel van het rijk bedraagt ongeveer 38 procent en het aandeel van provincies 8 procent. Belangrijkste oorzaak voor de stijgende uitgaven in 2020 en 2021 door OCW zijn de extra uitgaven in het kader van de coronasteunmaatregelen. Zonder deze extra uitgaven blijft de verhouding tussen de verschillende overheidslagen op circa 60 procent gemeente, 30 procent rijk en 10 procent provincies zoals in voorgaande jaren.

Uitgaven aan cultuur door rijk, provincie en gemeenten

Uitgaven aan cultuur door rijk, provincie en gemeenten In procenten
Periode	OCW (Artikel 14)	Provincies	Gemeenten
2017	27%	10%	63%
2019	31%	11%	58%
2020	37%	9%	54%
2021	38%	8%	53%

Bron: Uitgaven OCW, Artikel 14: Rijkfinancien.nl/ Jaarverslagen OCW/ Artikel 14. Uitgaven Provincies en gemeenten: CBS, Detaillering cultuurlasten gemeenten en provincies 2017, 2019, 2020 en 2021.

Brontabel als csv (147 bytes)

Uitgaven aan cultuur door rijk, provincies en gemeenten 2017-2021

Uitgaven aan cultuur door rijk, provincies en gemeenten 2017-2021 In mln. euro’s
Periode	OCW (Artikel 14)	Provincies	Gemeenten	Totaal
2017	€ 802	€ 302	€ 1.845	€ 2.948
2019	€ 1.032	€ 348	€ 1.921	€ 3.301
2020	€ 1.379	€ 342	€ 1.987	€ 3.708
2021	€ 1.479	€ 325	€ 2.061	€ 3.866

Bron: Uitgaven OCW, Artikel 14: Rijkfinancien.nl/ Jaarverslagen OCW/ Artikel 14. Uitgaven Provincies en gemeenten: CBS, Detaillering cultuurlasten gemeenten en provincies 2017, 2019, 2020 en 2021

Brontabel als csv (231 bytes)

Uitgaven aan cultuur buiten de cultuurbegroting

Deze uitgaven zijn exclusief de uitgaven aan cultuur via andere onderdelen van de OCW-begroting (Media, Onderwijs en Wetenschap) of de uitgaven via andere departementen, bijvoorbeeld het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor internationaal cultuurbeleid, Defensie of VWS. Daarnaast ondersteunt de overheid de culturele en creatieve sector niet alleen direct via directe uitgaven, maar ook via fiscale- en garantieregelingen. Voorbeelden hiervan zijn de Geefwet, het verlaagd btw-tarief op cultuuruitingen en de indemniteitsregeling. Ook kan het zijn dat bestedingen bij andere ministeries niet direct gericht zijn op cultuur, de creatieve industrie en erfgoed, maar dat deze sectoren daar wel deels van profiteren.

Rijksuitgaven aan cultuur

In 2021 besteedde de Rijksoverheid via de cultuurbegroting (OCW, artikel 14) bijna 1,5 miljard euro aan cultuur. Onderstaande figuren tonen de ontwikkeling van de uitgaven per sector tussen 2012 en 2021. Het zijn bruto uitgaven, niet gecorrigeerd voor inflatie. De totale uitgaven zijn in 2020 ruim 33 procent hoger dan in 2019 en in 2021 ruim 43 procent hoger ten opzichte van 2019. Belangrijkste oorzaak hiervan zijn de extra uitgaven in het kader van de coronamaatregelen; in 2020 € 341,7 miljoen en in 2021 € 411,4 miljoen. In de onderstaande grafieken wordt de ontwikkeling per sector weergegeven, mét en zonder coronasteun.

Ontwikkeling bruto rijksuitgaven aan cultuur 2012-2021 inclusief Corona steunmaatregelen in 2020 en 2021

Ontwikkeling bruto rijksuitgaven aan cultuur 2012-2021 inclusief Corona steunmaatregelen in 2020 en 2021 Index vanaf 2012
Periode	Kunsten	Erfgoed	Film	Letteren en bibliotheken	Creatieve industrie	Archieven	Cultuureducatie en amateurkunst	Bovensectoraal
2012	100	100	100	100	100	100	100	100
2013	62	88	84	90	107	102	90	91
2014	56	90	125	94	104	118	91	61
2015	56	103	126	106	99	130	93	52
2016	59	126	128	110	98	122	102	62
2017	64	99	133	110	105	124	100	49
2018	66	134	132	112	99	127	117	52
2019	70	163	141	122	119	131	122	42
2020	115	190	200	134	143	139	130	214
2021	126	176	261	178	215	137	167	244

NB: hier is gecorrigeerd voor de uitgaven aan de RCE per 2015. Deze zijn niet meegenomen. Aangezien dit bedrag stijgt (mede door stijging van programmagelden), is er sprake van een onderschatting van de uitgaven erfgoed.

Brontabel als csv (489 bytes)

Ontwikkeling bruto rijksuitgaven aan cultuur 2012-2021 exclusief Coronasteunmaatregelen in 2020 en 2021

Ontwikkeling bruto rijksuitgaven aan cultuur 2012-2021 exclusief Coronasteunmaatregelen in 2020 en 2021 Index vanaf 2012
Periode	Kunsten	Erfgoed	Film	Letteren en bibliotheken	Creatieve industrie	Archieven	Cultuureducatie en amateurkunst	Bovensectoraal
2012	100	100	100	100	100	100	100	100
2013	62	88	84	90	107	102	90	91
2014	56	90	125	94	104	118	91	61
2015	56	103	126	106	99	130	93	52
2016	59	126	128	110	98	122	102	62
2017	64	99	133	110	105	124	100	49
2018	66	134	132	112	99	127	117	52
2019	70	163	141	122	119	131	122	42
2020	72	149	164	128	113	139	122	112
2021	81	147	153	132	141	137	151	70

Brontabel als csv (486 bytes)

OCW-Uitgaven aan cultuur, per sector

OCW-Uitgaven aan cultuur, per sector In mln. euro’s
Sector	Bedrag
Podiumkunsten	360
Beeldende Kunst	83
Museum	294
Cultureel erfgoed	211
Letteren	46
Bibliotheken	57
Film	126
Creatieve industrie	49
Archieven	71
Bovensectoraal	87
Cultuureducatie en participtie	94

Bovenstaande figuur geeft per sector inzicht in de uitgaven aan cultuur in 2021 via de cultuurbegroting (artikel 14) van OCW. In 2021 wordt het grootste deel van uitgaven besteed aan het beheer en behoud van musea en de monumentenzorg. Een kwart van de uitgaven aan cultuur ging naar de kunsten. Daaronder vallen de beeldende kunsten en de podiumkunsten.

Definitie: Landelijke uitgaven van OCW aan cultuur per sector in 2021
Bron: Intern OCW
Beschikbaarheid: jaarlijks
Publicatiedatum: juli 2023

Brontabel als csv (249 bytes)

Uitgaven provincies en gemeenten aan cultuur

Het CBS vraagt op verzoek van OCW aan provincies en gemeenten via de IV3-uitvraag de hoeveelheid financiën die is besteed aan cultuur. Deze cultuurlasten worden meegenomen uit de jaarrekeningen van gemeenten en provincies. Hieronder is te zien hoeveel provincies en gemeenten per sector in 2021 uitgaven aan cultuur. Deze sectorindeling is net iets anders dan bij de landelijke uitgaven, gezien deze cijfers uit de IV3-uitvraag komen.

Uitgaven provincies aan cultuur en media, per sector 2021

Uitgaven provincies aan cultuur en media, per sector 2021 In mln. euro’s
Sector	Bedrag
Podiumkunsten	40,22
Beeldende kunst en vormgeving	5,67
Kunst- en cultuureducatie	17,55
Film en video	3,54
Musea	43,54
Historische archieven	13,82
Cultureel erfgoed	113,56
Bibliotheken	43,97
Lokale pers en omroep	2,75
Overig	40,86

Provincies gaven in 2021 zo’n €325 miljoen euro uit aan cultuur.

Definitie: Uitgaven van provincies aan cultuur per sector
Bron: CBS: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/aanvullende-statistische-diensten/2022/detaillering-cultuurlasten-gemeenten-en-provincies-2020-2021
Beschikbaarheid: om de twee jaar
Publicatiedatum: juli 2023

Brontabel als csv (258 bytes)

Uitgaven gemeenten aan cultuur en media, per sector 2021

Uitgaven gemeenten aan cultuur en media, per sector 2021 In mln. euro’s
Sector	Bedrag
Beeldende kunst en vormgeving	75
Bibliotheken	444
Cultureel erfgoed	109
Film en video	19
Historische archieven	71
Kunst- en cultuureducatie	188
Lokale pers en omroep	19
Musea	255
Overig	289
Podiumkunsten	590

Gemeenten gaven in 2021 bijna € 2,1 miljard uit aan cultuur.

Definitie: Uitgaven van gemeenten aan cultuur per sector
Bron: CBS: https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/aanvullende-statistische-diensten/2022/detaillering-cultuurlasten-gemeenten-en-provincies-2020-2021
Beschikbaarheid: om de twee jaar
Publicatiedatum: juli 2023

Brontabel als csv (236 bytes)

Uitgaven internationaal aan cultuur

Uitgaven aan cultuur als aandeel van de totale overheidsuitgaven in Europese landen 2011, 2015 en 2020

Uitgaven aan cultuur als aandeel van de totale overheidsuitgaven in Europese landen 2011, 2015 en 2020
Land	2011	2015	2020
European Union - 27 countries (from 2020)	1	1	1
Euro area - 19 countries (from 2015)	1	1	0,9
Belgium	0,9	0,9	0,9
Bulgaria	1,1	1,5	1,1
Czechia	1,5	1,4	1,4
Denmark	1,2	1,2	1,2
Germany (until 1990 former territory of the FRG)	0,9	0,9	0,9
Estonia	2,7	2,6	2,1
Ireland	0,8	0,9	0,8
Greece	0,2	0,2	0,3
Spain	1,3	1	0,9
France	1,3	1,2	1,2
Croatia	1,4	1,4	1,4
Italy	0,6	0,7	0,6
Cyprus	0,9	0,7	0,6
Latvia	2,4	2,9	2,2
Lithuania	1,4	1,8	2,1
Luxembourg	1,1	1,1	1,1
Hungary	1,6	1,6	2,6
Malta	1,4	2,1	2
Netherlands	1,1	1	1,1
Austria	1,1	1	0,9
Poland	1,5	1,5	1,4
Portugal	0,7	0,4	0,6
Romania	1,1	1,2	0,9
Slovenia	1,6	1,5	1,3
Slovakia	1,4	1,2	1,4
Finland	1	0,9	0,9
Sweden	1,1	1	1,1
Iceland	5,2	2,5	2,5
Norway	1,3	1,3	1,3
Switzerland	1,2	1,2	1,2

De grafiek laat de uitgaven aan cultuur van Nederland zien in vergelijking met andere Europese landen, als percentage van de totale overheidsuitgaven.

Met het aandeel van 1,1 procent overheidsuitgaven aan cultuur van de totale overheidsuitgaven ligt Nederland op het Europese gemiddelde. Maar Nederland is een relatief rijk land. Als we naar de uitgaven aan cultuur per hoofd van de bevolking in Europa zouden kijken, dan liggen de uitgaven van Nederland van 189 boven het Europees gemiddelde van € 128.

Bron: Eurostat
Toelichting:
Eurostat gebruikt de COFOG classificatie (Classification of the Functions of Government) , die internationale vergelijking mogelijk maakt. Er is gebruik gemaakt van COFOG 08.2 Cultural Services. Hierdoor kunnen cijfers iets afwijken van de cijfers over overheidsuitgaven elders op OCW in Cijfers omdat daar gebruik wordt gemaakt van andere definities. De uitgaven bij Eurostat gaan zowel over lokale, regionale als landelijke overheidsuitgaven.

CULTURAL SERVICES (IS) Provision of cultural services; administration of cultural affairs; supervision and regulation of cultural facilities; operation or support of facilities for cultural pursuits (libraries, museums, art galleries, theatres, exhibition halls, monuments, historic houses and sites, zoological and botanical gardens, aquaria, arboreta, etc.); production, operation or support of cultural events (concerts, stage and film productions, art shows, etc.); grants, loans or subsidies to support individual artists, writers, designers, composers and others working in the arts or to organizations engaged in promoting cultural activities. Includes: national, regional or local celebrations provided they are not intended chiefly to attract tourists. Excludes: cultural events intended for presentation beyond national boundaries ; national, regional or local celebrations intended chiefly to attract tourists ; production of cultural material intended for distribution by broadcasting.

Klik hier voor meer informatie over de definities en berekeningen van Eurostat.

Brontabel als csv (783 bytes)