Economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid naar geslacht en onderwijsniveau

Of iemand door betaald te werken in het eigen levensonderhoud (en dat van eventuele kinderen) kan voorzien, wordt gemeten aan de hand van twee indicatoren: economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid. Economisch zelfstandig zijn betekent minstens 70 procent van het netto (full-time) minimumloon verdienen. Financiële onafhankelijkheid houdt in dat minstens het minimumloon (100 procent) verdiend wordt.

In de eerste grafiek is het aandeel economisch zelfstandigen onder laag-, middelbaar en hoogopgeleide vrouwen en mannen te zien. De aandelen financieel onafhankelijken per onderwijsniveau staan in de tweede grafiek.

Economische zelfstandigheid naar onderwijsniveau, 2022

Economische zelfstandigheid naar onderwijsniveau, 2022 in procenten
opleidingsniveau	vrouwen	mannen
laag opgeleid	37,8%	66,7%
middelbaar opgeleid	69,2%	84,5%
hoog opgeleid	83,4%	90,3%

In 2022 was 69 procent van de vrouwen van 15 jaar tot AOW-leeftijd (exclusief scholieren en studenten) economisch zelfstandig. Dit aandeel ligt een stuk hoger onder hoogopgeleide vrouwen. Van deze groep was 83 procent economisch zelfstandig, tegenover respectievelijk 69 en 38 procent van de middelbaar- en laagopgeleide vrouwen. Het verschil komt vooral doordat hoogopgeleide vrouwen vaker en meer uren werken, en per uur meer verdienen. Laagopgeleide vrouwen daarentegen hebben verhoudingsgewijs vaak een uitkering, meestal een bijstandsuitkering.

Bij mannen was gemiddeld 83 procent economisch zelfstandig en is het verschil tussen de onderwijsniveaus minder groot. Mannen zijn op elk onderwijsniveau vaker economisch zelfstandig dan vrouwen. Het kleinst is het man-vrouwverschil bij de hoogopgeleiden, het grootst bij de laagopgeleiden.

Bron: CBS-Inkomensstatistiek

Definitie: Economische zelfstandigheid is een begrip dat beleidsmatig is verbonden met het bestaansminimum. In het emancipatiebeleid wordt iemand als economisch zelfstandig beschouwd als het individuele netto-inkomen uit arbeid en eigen onderneming op of boven de drempelwaarde ligt van de beleidsnorm voor het individuele inkomensminimum. Die drempelwaarde is gelijkgesteld aan 70 procent van het wettelijke nettominimumloon, oftewel de netto bijstand van een alleenstaande. In 2022 bedroeg de grens voor economische zelfstandigheid 1100 euro per maand.

Financiële onafhankelijkheid is een tweede maat voor het meten van de vordering van het emancipatiebeleid. De drempelwaarde ligt hoger dan bij economische zelfstandigheid. Het verdiende inkomen moet minstens het minimumloon (1570 euro per maand in 2022) bedragen. De maat is door het emancipatiebeleid ingesteld omdat 70 procent van het full-time minimumloon weinig armslag geeft, en niet voldoende is voor een gezin met kinderen.

Voor het hoogst behaalde onderwijsniveau wordt bepaald wat het hoogste onderwijsniveau is waarvoor een diploma is behaald, óf het hoogste onderwijsniveau dat volledig is doorlopen (als voor het behalen van de opleiding een diploma niet van toepassing is). Als een opleiding niet is afgerond, gaat het om het onderwijsniveau dat wordt vereist om deze opleiding te kunnen volgen.
Laag onderwijsniveau: dit omvat onderwijs op het niveau van basisonderwijs (bao), het vmbo, de eerste 3 leerjaren van havo/vwo en de entreeopleiding, de voormalige assistentenopleiding (mbo1).
Middelbaar onderwijsniveau: dit omvat de bovenbouw van havo/vwo, de basisberoepsopleiding (mbo2), de vakopleiding (mbo3) en de middenkader- en specialistenopleidingen (mbo4).
Hoog onderwijsniveau: dit omvat onderwijs op het niveau van hbo (inclusief associate degree) of wo.

Data beschikbaar in: jaarlijks in december

Gepubliceerd in het CMS: 2 januari 2024

CBS-Inkomensstatistiek Brontabel als csv (125 bytes)

Financiële onafhankelijkheid naar onderwijsniveau, 2022

Financiële onafhankelijkheid naar onderwijsniveau, 2022 in procenten
opleidingsniveau	vrouwen	mannen
laag opgeleid	25,8%	60,8%
middelbaar opgeleid	55,5%	79,4%
hoog opgeleid	78,1%	87,5%

In 2022 was 58 procent van de vrouwen van 15 jaar tot AOW-leeftijd (exclusief scholieren en studenten) financieel onafhankelijk. Bij de mannen was dat 78 procent. De aandelen per onderwijsniveau lopen net als bij economische zelfstandigheid sterk uiteen, opnieuw vooral bij vrouwen. Van de laagopgeleide vrouwen is een kwart financieel onafhankelijk. Bij de hoogopgeleide vrouwen is dat ruim 3 keer zoveel en bij de laagopgeleide mannen bijna 2,5 keer.