Bekendheid en ervaring met het programma Erkennen & Waarderen bij het wetenschappelijk personeel
Nederlandse kennisinstellingen en wetenschapsfinanciers zijn in 2020 met het programma Erkennen & Waarderen gestart. Het programma loopt tot 2026. Het doel van het programma is om wetenschappers breder te waarderen om recht te doen aan de verschillende academische kwaliteiten die wetenschappers kunnen hebben. Dit betekent niet alleen aandacht voor onderzoeksprestaties (en dan met name het aantal publicaties), maar ook voor bijdragen op andere domeinen zoals onderwijs, impact, leiderschap en patiëntenzorg.
Een nieuwe balans in het Erkennen & Waarderen van wetenschappers vraagt om een diepgaande cultuurverandering. Dit begint bij voldoende bekendheid met deze transitie onder het wetenschappelijk personeel. Uiteindelijk is het van groot belang dat het wetenschappelijk personeel gaat ervaren dat hun werkzaamheden breder worden erkend en gewaardeerd, en dat er een cultuur ontstaat waarbij differentiatie in loopbanen mogelijk is en ieders talent telt. Door middel van een landelijke cultuurbarometer wordt getoetst in hoeverre de ambities van het programma Erkennen & Waarderen door wetenschappers worden herkend, ervaren en gedeeld.
Deze indicator geeft inzicht in de vordering van de beoogde Erkennen & Waarderen cultuurverandering.
Bekendheid met het programma Erkennen & Waarderen in 2024
| Bekendheid | Percentage |
|---|---|
| helemaal niet | 25 |
| nauwelijks | 13 |
| enigszins | 23 |
| grotendeels | 29 |
| volledig | 10 |
In 2024 is 39% van de wetenschappers grotendeels of volledig bekend met het programma Erkennen & Waarderen. Een vergelijkbaar aandeel wetenschappers is nog helemaal niet (25%) of nauwelijks (13%) bekend met het programma.
Bekendheid met het programma Erkennen & Waarderen in 2024 per functiecategorie
| Functiecategorie | helemaal niet | nauwelijks | enigszins | grotendeels | volledig |
|---|---|---|---|---|---|
| hoogleraar | 6 | 7 | 18 | 43 | 26 |
| hoogleraar medisch specialist | 22 | 23 | 24 | 28 | 3 |
| UHD | 10 | 10 | 23 | 41 | 15 |
| UD | 17 | 12 | 28 | 33 | 9 |
| onderzoeker | 39 | 15 | 25 | 17 | 3 |
| docent | 28 | 16 | 26 | 24 | 5 |
| promovendus | 52 | 16 | 18 | 12 | 3 |
| medische specialist anders | 59 | 21 | 16 | 4 | 1 |
| anders | 22 | 17 | 27 | 21 | 13 |
Onder hoogleraren en universitaire hoofddocenten is de bekendheid met het programma Erkennen & Waarderen het grootst: 69% respectievelijk 56% is er grotendeels of volledig bekend mee. Onder medisch specialisten anders en promovendi bevindt zich de grootste groep die er niet of nauwelijks mee bekend is: 80% respectievelijk 69%.
Een kanttekening hierbij is dat van alle wetenschappers die de vragenlijst hebben ingevuld, opvallend veel hoogleraar zijn (overtegenwoordiging) en juist weinig promovendus (ondervertegenwoordiging). Mogelijk geeft dit een vertekening van de resultaten.
Mate waarin wetenschappers zich erkend en gewaardeerd voelen voor het werk dat zij doen
| Beoordeling | erkend | gewaardeerd |
|---|---|---|
| helemaal niet van toepassing | 8 | 11 |
| niet van toepassing | 16 | 18 |
| neutraal | 27 | 26 |
| van toepassing | 40 | 36 |
| volledig van toepassing | 9 | 9 |
Bijna de helft van de wetenschappers voelt zich erkend (49%) of gewaardeerd (45%). Dit staat tegenover 24% van de wetenschappers die zich helemaal niet of niet erkend voelt en 29% die zich helemaal niet of niet gewaardeerd voelt.
Ervaren verandering door het programma Erkennen & Waarderen op systeem, beleid en cultuur
| Ervaren verandering | systeem | beleid | cultuur |
|---|---|---|---|
| negatieve verandering | 5 | 6 | 5 |
| enigszins negatieve verandering | 6 | 8 | 7 |
| geen verandering | 59 | 43 | 53 |
| enigszins positieve verandering | 25 | 34 | 29 |
| positieve verandering | 5 | 9 | 7 |
In 2020 is het landelijke programma ‘Erkennen & Waarderen’ gestart, waarin universiteiten, umc's, onderzoeksinstituten en wetenschapsfinanciers samenwerken. Het programma is gericht op een modernisering van het systeem van erkennen en waarderen van wetenschappers. Dit betreft een cultuurverandering die niet van de ene op de andere dag gerealiseerd zal zijn. Het programma stimuleert meer differentiatie en dynamiek in de loopbaanpaden, meer accent op kwaliteit van het werk en minder op kwantitatieve resultaten, recht doen aan zowel individuele wetenschappelijke prestaties en ambities als aan bijdragen die collectieve doelen dienen, hoogwaardig leiderschap en open science. Het Erkennen & Waarderen Jaarverslag 2023 geeft een overzicht van de activiteiten, ontwikkelingen, resultaten en vervolgplannen. De kennisinstellingen hebben ook afgesproken om gedurende de looptijd van het programma een Erkennen & Waarderen cultuurbarometer uit te zetten. Deze maakt inzichtelijk in hoeverre de beoogde cultuurverandering vordert.
De indicator toont de vorderingen van Erkennen & Waarderen.
In de CAO Nederlandse Universiteiten 2023-2024 zijn afspraken over Erkennen & Waarderen opgenomen in de arbeidsvoorwaarden. Daarnaast zijn sinds de start van het programma Erkennen & Waarderen alle universiteiten actief bezig met het differentiëren en dynamiseren van loopbaanpaden. Ongeveer een derde van de universiteiten heeft hiervoor in 2023 een kader vastgesteld met richtlijnen voor de implementatie in 2024. Ook zijn er universiteiten die de loopbaanpaden al (gedeeltelijk) hebben geïmplementeerd (Erkennen & Waarderen Jaarverslag 2023, bewerking door ministerie van OCW).
Wetenschappers ervaren veranderingen die te maken hebben met het programma Erkennen & Waarderen. Ongeveer de helft van de wetenschappers ervaart een verandering binnen het systeem, bijvoorbeeld organisatiestructuur, het beleid en/of de cultuur van de instelling waar men werkzaam is. De grootste positieve (43%) en negatieve (14%) veranderingen worden bemerkt binnen het beleid. De veranderingen zijn bijvoorbeeld meer aandacht voor kwaliteit dan kwantiteit van het werk en diversificatie van loopbaanpaden breder dan alleen gebaseerd op onderzoekprestaties.