Doorstroom van kleuters in het primair onderwijs
Leerlingen hebben recht op onderwijs op maat, zodat zij hun talenten kunnen ontwikkelen op een manier en in een tempo dat past bij hun behoeftes. De Wet op het primair onderwijs (Artikel 8) schrijft voor dat scholen het onderwijs zo inrichten dat leerlingen een ononderbroken ontwikkelproces kunnen doorlopen, waarbij het onderwijs wordt afgestemd op de voortgang in de ontwikkeling van leerlingen.
Zittenblijven wordt door scholen ingezet als een strategie voor het wegwerken van leer- en/of ontwikkelingsachterstanden. In deze analyse worden verschillen tussen scholen zichtbaar gemaakt in de mate waarop leerlingen vertraging oplopen op de basisschool.
Tussen scholen bestaan grote verschillen in hoeveel leerlingen vertragen tijdens hun schoolloopbaan. In onderstaande analyses is nader onderzoek gedaan naar deze variatie tussen scholen en naar regionale verschillen. Op de website van DUO is een databestand te vinden met daarin het aantal vertraagde leerlingen per school. Hierbij is per school gekeken naar het aandeel leerlingen in groep 8 wat door zittenblijven minstens een jaar vertraging heeft opgelopen.
Minder vertraging in de schoolloopbaan op de basisschool
In het primair onderwijs lopen steeds minder leerlingen vertraging op in de schoolloopbaan en doorlopen steeds meer leerlingen versneld de basisschoolperiode. Zie ook het Onderwijsverslag 2014/2015. Aan het begin van schooljaar 2014/2015 was 15% van de leerlingen in groep 8 twaalf jaar of ouder. Deze leerlingen zijn minimaal één keer in hun schoolloopbaan blijven zitten. Per leerjaar loopt gemiddeld 1,9% van de leerlingen vertraging op. In 2013 was dit nog gemiddeld 2,2% per leerjaar. De vertraging wordt meestal in de onderbouw opgelopen.
Bijna 1 op de 10 leerlingen uit leerjaar 3 heeft vertraging opgelopen
Het aandeel leerlingen in leerjaar 8 dat ouder is dan bij een nominale schoolloopbaan hoort daalt. Deze dalende trend geldt niet voor het aandeel leerlingen in leerjaar 3 dat vertraging heeft opgelopen. Van de leerlingen in leerjaar 3 is bijna 10% ouder dan bij een nominale schoolloopbaan hoort. Het gaat dan om leerlingen die in leerjaar 3 zitten en op 1 oktober (het begin van het schooljaar) 7 jaar of ouder zijn.
Herfstleerlingen, leerlingen die tussen 1 oktober en 1 januari instromen in het onderwijs, die meer dan twee jaar in de kleutergroepen verblijven, maar nog wel op 6-jarige leeftijd naar groep 3 gaan worden daarbij niet meegeteld als vertraagde leerling
Aandeel vertraagde leerlingen in leerjaar 3 en leerjaar 8 in het basisonderwijs
| Periode | Percentage in groep 8 | Percentage in groep 3 |
|---|---|---|
| 2012 | 17,53% | 9,17% |
| 2013 | 16,53% | 8,73% |
| 2014 | 15,14% | 9,25% |
| 2015 | 14,47% | 9,20% |
Vertraging in de onderbouw van de basisschool komt meer voor in Nederland dan in andere landen
Vergeleken met andere landen heeft Nederland in leerjaar 3 een hoog percentage leerlingen dat vertraging heeft opgelopen Deze vertraging is een verschijnsel dat veel landen niet kennen. In andere landen hebben kinderen bijvoorbeeld gedurende de leerplichtleeftijd (niet altijd vanaf 5 jaar) het recht om automatisch door te stromen of ze mogen in de eerste leerjaren niet blijven zitten.
Verschillende onderzoeken laten zien dat de meeste kinderen die groep 2 over doen daar hooguit tijdelijk profijt van hebben. Op de lange termijn doen zittenblijvers het minder goed dan vergelijkbare zwak-presterende vroegere klasgenoten die wel zijn doorgestroomd. Dit geldt zowel voor leerprestaties als voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. In groep 3 kunnen de vertraagde kleuters meestal wel goed meekomen, maar in de hogere leerjaren bouwen ze vaak opnieuw een achterstand op.
Voor een soepele overgang van groep 2 naar groep 3 is het belangrijk om rekening te houden met de sprongsgewijze ontwikkeling van kleuters. OCW heeft samen met de PO-raad een brochure ontwikkeld om scholen te stimuleren beleid te ontwikkelen voor een soepele overgang van groep 2 naar groep 3. In de brochure ‘ Doorstroom van Kleuters’ worden praktijkvoorbeelden gegeven en wordt beschreven hoe de inspectie in haar toezicht omgaat met vertraging in de kleuterperiode.
