(Voortgezet) speciaal onderwijs
Op deze pagina is cijfermatige informatie te vinden over het gespecialiseerd onderwijs. Het gaat om de volgende thema’s: de schoolprestaties in het vso, type problematiek in cluster 2, bekostigingscategorieën in cluster 3, deelname aan het residentieel onderwijs en ambulante begeleiding vanuit cluster 1 en 2 in het regulier bo en vo.
Schoolprestaties vso
Slagingspercentage examens vso
| jaar | geslaagd |
|---|---|
| 2011 | 89,3 |
| 2012 | 89,7 |
| 2013 | 93,3 |
| 2014 | 91,3 |
| 2015 | 92,6 |
| 2016 | 93,2 |
| 2017 | 92,2 |
| 2018 | 94,6 |
| 2019 | 98,5 |
| 2020 | 98,3 |
| 2021 | 97,3 |
| 2022 | 94,6 |
| 2023 | 95,5 |
In 2023/2024 slaagde 95% van de vso-leerlingen die een eindexamen maakten, in 2018/2019 slaagde 95%, in 2011/2012 90%. De schooljaren 2019/2020 en 2020/2021 werden gekenmerkt door coronamaatregelen, in deze jaren slaagde 99% en 98% van de vso-leerlingen. In 2022/23 slaagde afgerond 95%.
| jaar | geslaagd |
|---|---|
| 2011 | 587 |
| 2012 | 677 |
| 2013 | 766 |
| 2014 | 877 |
| 2015 | 944 |
| 2016 | 930 |
| 2017 | 865 |
| 2018 | 795 |
| 2019 | 866 |
| 2020 | 893 |
| 2021 | 951 |
| 2022 | 910 |
| 2023 | 841 |
In schooljaar 2023/2024hebben 881 vso-leerlingen een eindexamen gemaakt. Van hen zijn 841 geslaagd. Het aantal vso-leerlingen dat voor een eindexamen slaagt is 6% hoger dan in 2018/2019 en is 11% lager dan in 2015/2016 (944 leerlingen). In 2023/2024 slaagden 43% meer vso-leerlingen dan in schooljaar 2011/2012. De schooljaren 2019/2020 en 2020/2021 werden gekenmerkt door coronamaatregelen, in deze jaren slaagden 866 en 893 vso-leerlingen.
| jaar | vmbo | havo | vwo |
|---|---|---|---|
| 2011 | 92,2 | 7 | ,8 |
| 2012 | 95,2 | 4,8 | 0 |
| 2013 | 94 | 6 | 0 |
| 2014 | 94,5 | 5,4 | ,1 |
| 2015 | 96,3 | 3,7 | 0 |
| 2016 | 96,5 | 3,4 | ,1 |
| 2017 | 94,9 | 5,1 | 0 |
| 2018 | 95,2 | 4,8 | 0 |
| 2019 | 94,2 | 5,8 | 0 |
| 2020 | 94,4 | 5,5 | ,1 |
| 2021 | 90,9 | 8,9 | ,2 |
| 2022 | 91,4 | 8,1 | ,5 |
| 2023 | 90,5 | 9,1 | ,5 |
In 2018/2019 deed 95% van de vso-examenkandidaten een examen in vmbo. Dat aandeel is gedaald tot afgerond 90% in 2023/2024. Het aandeel vso-examenkandidaten dat havo-examen deed steeg van 5% in 2018/2019 naar 9% in 2023/2024. Tenslotte deed 0,5% vwo examen.
| jaar | vmbo | havo | vwo |
|---|---|---|---|
| 2011 | 606 | 46 | 5 |
| 2012 | 719 | 36 | 0 |
| 2013 | 772 | 49 | 0 |
| 2014 | 908 | 52 | 1 |
| 2015 | 981 | 38 | 0 |
| 2016 | 963 | 34 | 1 |
| 2017 | 890 | 48 | 0 |
| 2018 | 800 | 40 | 0 |
| 2019 | 828 | 51 | 0 |
| 2020 | 857 | 50 | 1 |
| 2021 | 888 | 87 | 2 |
| 2022 | 879 | 78 | 5 |
| 2023 | 797 | 80 | 4 |
In 2023/2024 deden ongeveer evenveel vso-examenkandidaten een examen in vmbo als in 2018/2019 (respectievelijk 797 en 800 leerlingen). Het aantal vso-examenkandidaten dat havo-examen deed verdubbelde van 2018/2019 tot 2022/2023 van 40 naar 80 leerlingen.
Type problematiek cluster 2
Cluster 2 scholen bieden onderwijs aan dove of slechthorende kinderen, kinderen met ernstige communicatiemoeilijkheden, waaronder een taalontwikkelingsstoornis (tos) of meervoudig gehandicapte kinderen die één van deze handicaps hebben. Leerlingen met een tos maken een groot deel van de populatie binnen cluster 2 uit; trends bij de overige ondersteuningsbehoeften zijn daardoor minder goed zichtbaar. Door in de legenda op tos te klikken verbergt u deze data en kunt u de trends in de overige data beter waarnemen.
Onderwijssoorten cluster 2 so in procenten
| jaar | doof | slechthorend | tos | doof_zmlk | slechthorend_zmlk | doof_slechtziend |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 4,7 | 6,8 | 85,6 | 1,8 | ,8 | ,3 |
| 2016 | 4,5 | 6,6 | 86,2 | 1,7 | ,7 | ,4 |
| 2017 | 4,4 | 6,2 | 86,6 | 1,6 | ,7 | ,4 |
| 2018 | 3,7 | 5,8 | 87,9 | 1,3 | 1 | ,4 |
| 2019 | 3,5 | 5,9 | 88,2 | 1 | ,9 | ,5 |
| 2020 | 3,5 | 5,8 | 88,2 | 1 | 1 | ,5 |
| 2021 | 3,3 | 5,8 | 88,5 | 1 | ,9 | ,5 |
| 2022 | 3,2 | 6 | 88,5 | ,9 | ,9 | ,6 |
| 2023 | 3,2 | 6,2 | 88,1 | 1 | ,9 | ,6 |
| 2024 | 3,1 | 6,1 | 88,1 | 1,2 | ,9 | ,6 |
De meeste so-leerlingen in cluster 2 hebben een taalontwikkelingsstoornis (tos) (88% in 2024). In 2024 is 3% van de cluster 2-leerlingen doof en 6% slechthorend. De afgelopen zes jaar zijn deze percentages ongeveer stabiel gebleven. Ook in 2018 had 88% van de leerlingen op cluster 2 scholen een tos, was 4% doof en 6% slechthorend.
| jaar | doof | slechthorend | tos | doof_zmlk | slechthorend_zmlk | doof_slechtziend |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 288 | 417 | 5242 | 108 | 50 | 17 |
| 2016 | 264 | 383 | 5033 | 97 | 42 | 22 |
| 2017 | 273 | 385 | 5370 | 100 | 45 | 25 |
| 2018 | 237 | 375 | 5684 | 82 | 62 | 25 |
| 2019 | 227 | 384 | 5757 | 68 | 61 | 30 |
| 2020 | 235 | 388 | 5849 | 68 | 64 | 30 |
| 2021 | 216 | 385 | 5855 | 68 | 57 | 32 |
| 2022 | 207 | 391 | 5792 | 59 | 56 | 36 |
| 2023 | 202 | 400 | 5641 | 63 | 59 | 37 |
| 2024 | 192 | 377 | 5456 | 74 | 56 | 35 |
De meeste so-leerlingen in cluster 2 hebben een tos, namelijk 5.456 leerlingen in 2024. Ten opzichte van vijf jaar geleden waren in 2024 5% minder leerlingen in so cluster 2 en relatief evenveel minder met tos. In 2024 zaten 192 dove en 377 slechthorende kinderen in so, 35 kinderen die zowel doof als visueel gehandicapt waren en 130 zeer moeilijk lerende kinderen die tevens doof of slechthorend waren. Er waren 15% minder dove kinderen in so en 2% minder slechthorende kinderen in 2024 ten opzichte van 2019.
| jaar | doof | slechthorend | doof_zmlk | slechthorend_zmlk | doof_slechtziend | tos |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 6,9 | 85,3 | 5,1 | 1,7 | ,9 | |
| 2016 | 7,6 | 85,1 | 5 | 1,5 | ,8 | |
| 2017 | 7,8 | 81,6 | 5,5 | 4,2 | ,8 | |
| 2018 | 9,2 | 82 | 4,7 | 3 | 1,1 | |
| 2019 | 8,8 | 82,6 | 4 | 3,4 | 1,1 | |
| 2020 | 8 | 83,1 | 4,1 | 3,5 | 1,2 | |
| 2021 | 8,2 | 82,9 | 4,4 | 3,3 | 1,1 | |
| 2022 | 8,5 | 57,2 | 4,1 | 3,1 | 1,1 | |
| 2023 | 8,2 | 56 | 4,3 | 3,1 | 1,7 | |
| 2024 | 7,9 | 53,5 | 4 | 3,5 | 1,9 |
In 2024 was 29% van de vso cluster 2-leerlingen geregistreerd met taalontwikkelingsstoornis (tos). taalontwikkelingsstoornissen (tos) zijn in 2022 voor het eerst ook in vso geregistreerd, en waren zowel in dat jaar bij 26% van de vso cluster 2-leerlingen geregistreerd. In vso zijn in 2024 83% van de cluster 2-leerlingen slechthorend of hebben tos, in 2018 was 82% slechthorend.
Taalontwikkelingsstoornissen (tos) zijn 2022 voor het eerst ook in vso geregistreerd. In eerdere jaren werden deze leerlingen in het vso geregistreerd als slechthorend. In 2024 zijn 426 van de vso cluster 2-leerlingen geregistreerd met tos; dit is waarschijnlijk een onderregistratie; het werkelijke aantal vso leerlingen met tos zal naar verwachting hoger liggen. In vso zijn 1.211 van de cluster 2-leerlingen slechthorend of hebben tos. Vergeleken met 2018 is het aantal vso-leerlingen in cluster 2 22% gedaald en het aantal dove kinderen met 33%. In 2024 zijn 28 vso-leerlingen doof en tevens visueel gehandicapt, dat is 33% meer dan in 2018.
Bekostigingscategorieën cluster 3
Cluster 3 leerlingen zijn lichamelijk gehandicapte kinderen, zeer moeilijk lerende kinderen (ZMLK) en langdurig zieke kinderen met een lichamelijke handicap, of meervoudig gehandicapte kinderen die één van deze handicaps hebben.
Afhankelijk van de zorgbehoefte van een leerling krijgen schoolvestigingen in cluster 3 een hoge (H), midden (M) of lage bekostigingscategorie voor deze leerling.
Bekostigingscategorie cluster 3 so in procenten
| jaar | laag | midden | hoog |
|---|---|---|---|
| 2015 | 63,6 | 13,4 | 23 |
| 2016 | 64,3 | 15,7 | 20,1 |
| 2017 | 64,1 | 16,7 | 19,2 |
| 2018 | 66,9 | 15,7 | 17,4 |
| 2019 | 68,2 | 15,4 | 16,4 |
| 2020 | 67,1 | 16,5 | 16,3 |
| 2021 | 67,5 | 17 | 15,5 |
| 2022 | 69 | 16,6 | 14,5 |
In 2022 heeft 69% van de so cluster 3-leerlingen bekostigingscategorie laag, 17% bekostigingscategorie midden en 15% bekostigingscategorie hoog. De verdeling van bekostigingscategorieën in cluster 3 is veranderd, met name in bekostigingscategorie hoog. In so verandert deze verdeling meer dan in vso. Het aandeel so cluster 3-leerlingen met bekostigingscategorie hoog daalt van 19% in 2017 naar 15% in 2022. Het aandeel so-leerlingen in cluster 3 met bekostigingscategorie midden is in 2017 en in 2022 even hoog als in vso: 16%. Het aandeel so-leerlingen met bekostigingscategorie laag stijgt van 64% in 2017 naar 69% in 2022.
| jaar | laag | midden | hoog |
|---|---|---|---|
| 2015 | 7275 | 1536 | 2626 |
| 2016 | 7572 | 1847 | 2365 |
| 2017 | 7712 | 2008 | 2315 |
| 2018 | 8525 | 2000 | 2216 |
| 2019 | 9206 | 2080 | 2219 |
| 2020 | 9525 | 2348 | 2317 |
| 2021 | 10261 | 2588 | 2356 |
| 2022 | 10860 | 2610 | 2277 |
In 2022 hebben 10.860 so cluster 3-leerlingen bekostigingscategorie laag, 2.610 hebben bekostigingscategorie midden en 2.277 bekostigingscategorie hoog. In vijf jaar tijd is het aantal so-leerlingen met bekostigingscategorie laag en midden gegroeid. Het aantal so-leerlingen met bekostigingscategorie hoog daalde van 2017 tot en met 2022.
| jaar | laag | midden | hoog |
|---|---|---|---|
| 2015 | 72,2 | 7,4 | 20,4 |
| 2016 | 74 | 8,8 | 17,2 |
| 2017 | 73,6 | 9,6 | 16,7 |
| 2018 | 74,6 | 9,9 | 15,6 |
| 2019 | 76 | 9,9 | 14,2 |
| 2020 | 76,5 | 10 | 13,4 |
| 2021 | 76,9 | 10,4 | 12,8 |
| 2022 | 78,6 | 9,9 | 11,5 |
In 2022 heeft 79% van de vso cluster 3-leerlingen bekostigingscategorie laag, 10% bekostigingscategorie midden en 12% bekostigingscategorie hoog. De verdeling van bekostigingscategorieën in cluster 3 is in vso minder veranderd dan in so. Het aandeel vso cluster 3-leerlingen met bekostigingscategorie hoog daalt van 17% in 2017 naar 12% in 2022. Het aandeel vso-leerlingen in cluster 3 met bekostigingscategorie midden is in 2017 en in 2022 even hoog: 10%. Het aandeel leerlingen met bekostigingscategorie laag stijgt van 74% in 2017 naar 79% in 2022.
| jaar | laag | midden | hoog |
|---|---|---|---|
| 2015 | 11112 | 1143 | 3143 |
| 2016 | 11323 | 1349 | 2632 |
| 2017 | 11380 | 1487 | 2585 |
| 2018 | 11521 | 1522 | 2408 |
| 2019 | 11748 | 1529 | 2189 |
| 2020 | 11954 | 1568 | 2100 |
| 2021 | 12123 | 1638 | 2012 |
| 2022 | 12314 | 1558 | 1803 |
In 2022 hadden 12.123 vso-leerlingen in cluster 3 een bekostigingscategorie laag, 1.558 vso-leerlingen bekostigingscategorie midden en 1.803 leerlingen bekostigingscategorie hoog. Ook in vso cluster 3 neemt het aantal leerlingen met bekostigingscategorie laag toe,. Het aantal leerlingen met bekostigingscategorie midden neemt toe van 2017 tot en met 2022 en het aantal met bekostigingscategorie hoog neemt in deze periode af.
Residentieel onderwijs
Residentieel onderwijs is bedoeld voor een diverse groep jongeren met een complexe hulpvraag die in een jeugdhulpinstelling of een justitiële jeugdinrichting verblijven.
Leerlingen op een residentiële plaats in het so
| jaar | residentiele_plaats |
|---|---|
| 2015 | 2550 |
| 2016 | 2181 |
| 2017 | 1868 |
| 2018 | 1751 |
| 2019 | 1546 |
| 2020 | 1428 |
| 2021 | 1392 |
| 2022 | 1256 |
| 2023 | 1197 |
| 2024 | 1206 |
Op 1 oktober 2024 zitten 1.206 so-leerlingen op een residentiële plaats. Sinds 2015 is het aantal leerlingen op een residentiële plaats met meer dan de helft gedaald (-53%). Op 1 oktober 2015 zaten 2.550 leerlingen op een residentiële plaats in het so. De laatste jaren is dit aantal geleidelijk gestabiliseerd: van 2022 tot 2023 is hun aantal met 3% gedaald, van 2023 tot 2024 is het met 1% gegroeid.
| jaar | residentiele_plaats |
|---|---|
| 2015 | 3121 |
| 2016 | 2838 |
| 2017 | 2634 |
| 2018 | 2363 |
| 2019 | 2177 |
| 2020 | 1884 |
| 2021 | 1565 |
| 2022 | 1369 |
| 2023 | 1297 |
| 2024 | 1191 |
Op 1 oktober 2024 zitten 1.191 vso-leerlingen op een residentiële plaats. Ook in het vso is het aantal leerlingen op een residentiële plaats sinds 2015 met meer dan de helft afgenomen (-62%). In 2015 waren er nog 3.121 vso-leerlingen op een residentiële plaats. Deze daling vlakt de laatste paar jaar relatief af, maar minder sterk dan in het so. In 2023 zijn 8% minder vso-leerlingen op een residentiële plaats dan in het jaar daarvoor.
Ambulante begeleiding - Primair Onderwijs
In 2024 hadden 8.840 van de basisschoolleerlingen (0,7%) een geregistreerd onderwijsarrangement en 1.012 speciaal basisschoolleerlingen (3,0%). In 2024 had 0,06% van de basisschoolleerlingen een onderwijsarrangement vanuit cluster 1 en 0,59% vanuit cluster 2. Het aandeel (speciaal) basisschoolleerlingen met een onderwijsarrangement vanuit cluster 2 is in 2024 ten opzichte van 2015 verdubbeld. In 2024 is het aandeel met begeleiding vanuit cluster 1 in bo vergelijkbaar met 2015 (0,6% in beide jaren), in sbo is het hoger dan in 2015 (0,22% in 2024, 0,07% in 2015).
ambulante begeleiding regulier bo in procenten
| jaar | epi | arr1 | arr2 |
|---|---|---|---|
| 2015 | ,01 | ,06 | ,27 |
| 2016 | ,01 | ,06 | ,28 |
| 2017 | 0 | ,06 | ,32 |
| 2018 | 0 | ,06 | ,35 |
| 2019 | 0 | ,07 | ,41 |
| 2020 | 0 | ,06 | ,43 |
| 2021 | 0 | ,06 | ,43 |
| 2022 | 0 | ,06 | ,5 |
| 2023 | 0 | ,06 | ,53 |
| 2024 | 0 | ,06 | ,59 |
In 2024 had 0,06% van de basisschoolleerlingen een onderwijsarrangement vanuit cluster 1 en 0,59% vanuit cluster 2. Het aandeel basisschoolleerlingen met een onderwijsarrangement vanuit cluster 2 was in 2015 ongeveer de helft ten opzichte van 2024 (0,27%). Het aandeel leerlingen met een onderwijsarrangement vanuit cluster 1 is sinds 2015 met 0,06% stabiel gebleven.
| jaar | epi | arr1 | arr2 |
|---|---|---|---|
| 2015 | 99 | 805 | 3876 |
| 2016 | 76 | 822 | 4053 |
| 2017 | 14 | 856 | 4502 |
| 2018 | 31 | 911 | 4964 |
| 2019 | 38 | 917 | 5725 |
| 2020 | 32 | 900 | 5970 |
| 2021 | 29 | 828 | 5882 |
| 2022 | 46 | 836 | 6798 |
| 2023 | 36 | 836 | 7229 |
| 2024 | 24 | 855 | 7961 |
In 2024 hadden 8.840 van de basisschoolleerlingen (0,7%) een onderwijsarrangement: 24 vanuit epilepsiescholen, 855 vanuit cluster 1 en 7.961 vanuit cluster 2. Het aantal onderwijsarrangementen vanuit cluster 2 is sinds 2021 met 35% toegenomen en sinds 2015 met 105%. Het aantal basisschoolleerlingen met een onderwijsarrangement vanuit epilepsiescholen was 99 in 2015 en 24 in 2024.
| jaar | epi | arr1 | arr2 |
|---|---|---|---|
| 2015 | ,13 | ,07 | ,95 |
| 2016 | ,12 | ,11 | ,98 |
| 2017 | ,03 | ,09 | 1,15 |
| 2018 | ,14 | ,16 | 1,23 |
| 2019 | ,15 | ,27 | 1,49 |
| 2020 | ,12 | ,27 | 1,7 |
| 2021 | ,08 | ,28 | 1,84 |
| 2022 | ,16 | ,24 | 2,31 |
| 2023 | ,14 | ,22 | 2,37 |
| 2024 | ,1 | ,22 | 2,73 |
In 2024 had 3,0% van de leerlingen in speciaal basisonderwijs (sbo) een onderwijsarrangement: 0,10% vanuit epilepsiescholen, 0,22% vanuit cluster 1 en 2,73% vanuit cluster 2. Het aandeel sbo-leerlingen met een onderwijsarrangement neemt sinds 2015 toe, dit is toe te schrijven aan toenemende ondersteuning vanuit cluster 2. In 2015 werd 0,95% van de leerlingen in sbo ondersteund vanuit cluster 2, in 2021 was dat 1,84% en in 2024 2,73%. Het aandeel met een onderwijsarrangement vanuit cluster 1 steeg aanvankelijk van 0,07% in 2015 naar 0,28% in 2021 en daalde daarna naar 0,22% in 2024.
| jaar | epi | arr1 | arr2 |
|---|---|---|---|
| 2015 | 45 | 24 | 330 |
| 2016 | 41 | 36 | 333 |
| 2017 | 9 | 30 | 392 |
| 2018 | 50 | 56 | 429 |
| 2019 | 55 | 95 | 532 |
| 2020 | 42 | 95 | 607 |
| 2021 | 30 | 98 | 651 |
| 2022 | 54 | 83 | 801 |
| 2023 | 46 | 76 | 804 |
| 2024 | 32 | 74 | 906 |
In de aantallen is een vergelijkbaar te zien patroon als in de deelnamepercentages. De ondersteuning vanuit cluster 2 is in de loop der jaren gestegen van 330 in 2015 naar 651 in 2021 en 906 in 2024. Ten opzichte van 2015 was het aantal sbo-leerlingen met onderwijsarrangement vanuit cluster 2 toegenomen met 175% en ten opzichte van 2021 met 39%. Ondersteuning in sbo vanuit cluster 1 nam aanvankelijk toe van 24 in 2015 naar 98 in 2021 en nam toen af naar 74 in 2024 (24% afname ten opzichte van 2021). Het aantal sbo-leerlingen met epilepsie-onderwijsarrangement schommelde de laatste tien jaar tussen 9 en 55 leerlingen, en 32 in 2024.
Ambulante begeleiding - Voortgezet Onderwijs
Na een aanvankelijke afname is het aantal en aandeel onderwijsarrangementen in regulier vo sinds 2019 ongeveer stabiel (1,877, 0,20% in 2024). In 2024 had 0,06% van de vo-leerlingen een onderwijsarrangement vanuit cluster 1 en 0,13% vanuit cluster 2.
ambulante begeleiding vo in procenten
| jaar | epi | arr1 | arr2 |
|---|---|---|---|
| 2015 | 0 | ,05 | ,18 |
| 2016 | 0 | ,05 | ,16 |
| 2017 | 0 | ,05 | ,15 |
| 2018 | 0 | ,05 | ,15 |
| 2019 | ,01 | ,05 | ,14 |
| 2020 | 0 | ,06 | ,14 |
| 2021 | 0 | ,06 | ,13 |
| 2022 | 0 | ,06 | ,14 |
| 2023 | 0 | ,06 | ,14 |
| 2024 | 0 | ,06 | ,13 |
Van leerlingen in regulier vo heeft 0,20% een onderwijsarrangement in 2024. Na aanvankelijke afname is dit aandeel ongeveer stabiel en even hoog als in 2019 (0,20%). In 2024 had 0,06% van de vo-leerlingen een onderwijsarrangement vanuit cluster 1, in 2019 was dat 0,05%. In 2024 werd 0,13% begeleid vanuit cluster 2 tegen 0,14% in 2017.
| jaar | epi | arr1 | arr2 |
|---|---|---|---|
| 2015 | 37 | 475 | 1770 |
| 2016 | 42 | 510 | 1569 |
| 2017 | 24 | 495 | 1498 |
| 2018 | 39 | 474 | 1507 |
| 2019 | 48 | 496 | 1336 |
| 2020 | 35 | 533 | 1300 |
| 2021 | 28 | 532 | 1187 |
| 2022 | 24 | 572 | 1343 |
| 2023 | 20 | 577 | 1286 |
| 2024 | 15 | 599 | 1263 |
In regulier vo hebben 1.877 leerlingen een onderwijsarrangement: 1.263 hebben een onderwijsarrangement vanuit cluster 2, 599 vanuit cluster 1 en 15 vanuit epilepsiescholen. Het aantal regulier vo-leerlingen met begeleiding vanuit cluster 2 nam af en is in 2024 29% lager dan in 2015 en 5% lager dan in 2019. Begeleiding vanuit cluster 1 nam de afgelopen tien jaar toe: dit aantal is in 2024 26% hoger dan in 2015 en 21% hoger dan in 2019.